Odprawa pośmiertna pracownika – na czym polega?

Według Kodeksu Pracy odprawa pośmiertna pracownika przysługuje rodzinie osoby, która zmarła podczas odbywania stosunku pracy lub pobierania zasiłku związanego z niezdolnością do wykonywania zawodu. Zasady wypłaty odprawy pośmiertnej reguluje dokładnie art. 93 Kodeksu Pracy:

W razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby rodzinie przysługuje od pracodawcy odprawa pośmiertna.

art. 93 Kodeks Pracy

Odprawa pośmiertna pracownika – kto ją wypłaca?

Do wypłaty odprawy pośmiertnej zasadniczo jest zobowiązany pracodawca zatrudniający zmarłego pracownika. Ustawodawca umożliwił jednak osobie zatrudniającej pozbycia się tego uprawnienia. Taka opcja jest dostępna w sytuacji, gdy pracodawca odpowiednio wcześnie ubezpieczył pracownika na życie.

Jeśli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie, wtedy może on być zwolniony z obowiązku wypłaty rodzinie osoby zatrudnionej na umowę o pracę odprawy pośmiertnej. Jednak to, czy firma zatrudniająca będzie zobowiązana do wypłaty świadczenia, czy też nie, zależy wyłącznie od kwoty, jaką instytucja ubezpieczeniowa wypłaci rodzinie zmarłego pracownika. W przypadku gdy najbliżsi otrzymają od ubezpieczyciela kwotę niższą, niż należy się jej od pracodawcy, wtedy jego obowiązkiem jest wyrównanie różnicy między należnościami. Takie zasady przepisów oznaczają, że rodzina zmarłego pracownika, nie może otrzymać kwoty niższej, niż wynika to z procedur Kodeksu Pracy.

Sprawdź też, jaki jest koszt zatrudnienia pracownika w 2023 r.

Odprawa pośmiertna pracownika – komu przysługuje?

Odprawa pośmiertna przysługuje członkom rodziny zmarłego pracownika. Za takich Kodeks pracy uważa: małżonka oraz innych członków rodziny spełniających warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej zgodnie z przepisami o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Odprawa pośmiertna, poza małżonkiem, przysługuje również następującym osobom:

• Dzieciom własnym, małżonka oraz przysposobionym do ukończenia przez nie 16. roku życia. Natomiast jeśli kontynuują naukę, to do jej zakończenia, jednak nie dłużej niż do 25 lat. Wyjątek stanowią osoby oraz całkowicie niezdolne do pracy, one mają prawo do odprawy pośmiertnej bez względu na wiek.
• Dzieciom przyjętym na wychowanie przed osiągnięciem pełnoletniości, w tym również te przysposobione w ramach rodziny zastępczej. (Gdy zostały przyjęte co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego, jeśli śmierć byłą następstwem wypadku przy pracy i dzieci nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach).
• Wnukom lub rodzeństwu przyjętym na wychowanie i utrzymanie.
• Rodzicom, w tym również ojczymowi i macosze oraz osobie przysposabiającej, w sytuacji, gdy osoby te są niezdolne do pracy lub ukończyły 50 lat. Także wtedy, gdy wychowują co najmniej jedno z dzieci, wnuków, rodzeństwo osób uprawnionych do renty po zmarłym pracowniku.

Odprawa pośmiertna należy się członkom rodziny nie tylko w sytuacji, gdy śmierć nastąpiła podczas wypełniania obowiązków pracy, ale także, gdy pracownik przebywał na urlopie wypoczynkowym, macierzyńskim oraz na zwolnieniu chorobowym. Dodatkowo świadczenie takie przysługuje niezależnie od tego, jak długo zatrudniona była dana osoba. Także wtedy, gdy pracowała na okres próbny.

Wysokość odprawy pośmiertnej

Wysokość odprawy pośmiertnej zależna jest od okresu zatrudnienia pracownika u konkretnego pracodawcy.

W sytuacji, gdy pracownik był zatrudniony na okres:

• krótszy niż 10 lat – wtedy wysokość odprawy pośmiertnej odpowiada jednomiesięcznemu dochodowi;
• dłużej niż 10 lat – wtedy kwota odprawy równa się sumie trzymiesięcznych zarobków;
• powyżej 15 lat – wtedy świadczenie wynosi tyle, co sześciomiesięczne wynagrodzenie.

Okres zatrudnienia, od którego zależy wysokość odprawy pośmiertnej, obejmuje również okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeśli zmiana miejsc pracy nastąpiła wskutek przejścia zakładu pracy lub jego części do innego pracodawcy (art. 231 KP), a także w innych przypadkach (np. gdy na mocy odrębnych przepisów nowy pracodawca jest następcą prawnym w stosunku pracy nawiązanym przez poprzedni podmiot zatrudniający).

Odprawa pośmiertna a prawo do uzyskania renty rodzinnej

W myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych odprawa pośmiertna przysługuje małżonkowi (bez spełnienia dodatkowych warunków) oraz innym członkom rodziny. (Spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej). Zgodnie z ustawą z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych roszczenie o zapłatę odprawy pośmiertnej nie jest uzależnione od prawa do renty rodzinnej. W tym przypadku istotne jest tylko ustalenie przez pracodawcę, czy są to osoby, które spełniają warunki, aby ją otrzymać i czy została ona im przyznana. Wyłącznym warunkiem przyznania odprawy pośmiertnej jest pozostawanie pracownika w stosunku pracy w chwili śmierci. Nie ma znaczenie, czy wykonywał on w tym czasie swoje obowiązki na stanowisku pracy, czy przebywał na zwolnieniu lekarskim.

Dowiedz się, jaka jest odpowiedzialność pracodawcy za ubezpieczenie grupowe pracowników.

Odprawa pośmiertna, gdy pracodawca ubezpieczył pracownika

Kodeks Pracy przewiduje, że odprawa nie przysługuje małżonkowi ani innym członkom rodziny spełniającym warunki do otrzymania renty rodzinnej w przypadku, jeśli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie, a odszkodowanie wypłacone przez towarzystwo ubezpieczeniowe nie jest niższe niż odprawa obliczona zgodnie z przepisami. Powyższa zasada nie dotyczy sytuacji, gdy podmiot zatrudniający zawarł z ubezpieczycielem umowę o tzw. ubezpieczenie grupowe pracowników, w ramach którego składki na polisę były potrącane z wynagrodzeń pracowników.

Przeczytaj też: Ubezpieczenie grupowe dla pracowników w pytaniach i odpowiedziach.

Odprawa pośmiertna – formalności

Odprawę pośmiertną pomiędzy uprawnionych członków rodziny dzieli się w częściach równych. W sytuacji, gdy po zmarłym pracowniku pozostał jeden uprawniony do otrzymania świadczenia członek rodziny, wtedy przysługuje mu połowa właściwej kwoty, czyli jednego, trzech lub sześciu miesięcznych dochodów.

Prawo do odprawy pośmiertnej ulega przedawnieniu po upływie 3 lat od momentu jej wymagalności.

Prawo otrzymania odprawy pośmiertnej wymaga, aby osoby uprawnione do jej otrzymania zgłosiły się do pracodawcy zmarłego pracownika i przedstawiły tam potrzebną dokumentację. Do uzyskania odprawy pośmiertnej wymagane są następujące dokumenty:

• akt zgonu zmarłego;
• akt małżeństwa;
• zaświadczenie z ZUS o spełnieniu wymagań do otrzymania renty rodzinnej;
• kserokopia dokumentu tożsamości;
• postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.

Wartość odprawy należna za śmierć pracownika u danego pracodawcy jest wolna od podatku dochodowego. Nie podlega również składkom Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Jest tak dlatego, że odprawa nie jest uznawana za przychód ze stosunku pracy ani z innego tytułu objętego obowiązkiem ubezpieczenia.

Prawo do odprawy pośmiertnej przysługuje członkom rodziny w sytuacji, gdy pracownik był zatrudniony na umowę o pracę w chwili śmierci. Świadczenie to należy się osobom spełniającym warunki niezbędne do otrzymywania renty rodzinnej zgodnie z przepisami o rentach i emeryturach.